Dagtekening: 1965-1967
Steeds als ik verhaaltjes zit te maken, realiseer ik me terdege de weelde van een tekstverwerkingsprogramma op mijn computer en soms zo heel af en toe als ik de backspace-toetsgebruik denk ik nog wel eens terug aan de ellende van die schrijfmachines tijdens mijn kantoorjaren.Wat verschil is dat ten opzichte van het werk wat ik moest verzetten om een orderbevestiging van 8 kantjes te maken bij Honeywell B.V. mijn toenmalige werkgever. Een orderbevestiging was een document, waarin de hele order van een klant, die tijdens een telefoongesprek of bezoek van een verkoper was overeengekomen, op schrift gesteld werdt en waarmee vaak grote bedragen gemoeid waren. Dus begrijpelijkerwijs was dit een document ook beetje het visitekaartje van het bedrijf en moest het er netjes en foutloos uitzien. Daarom mocht het ook geen ingetikte standaardbrief zijn, wat inhield dat je met een smetteloos wit vel moest beginnen. Om het nog een beetje gecompliceerder te maken moest die orderbevestiging natuurlijk copieën hebben dus was een doorslag van vier of meer bladen niet ongewoon. In het begin tikte ik nog op een “gewone” schrijfmachine [zie foto met esperantiste Enid] , waarbij je aan het eind van de regel met een grote zwaai de wagen weer naar links bracht en later heb ik ook wel getikt op elektrische schrijfmachine`s die, vooral met veel doorslagen, vanwege de kracht, waarmee de letter tegen het lint kwam, een echte verbetering was. Maar electrisch of niet, voor die onvermijdelijke tikfouten maakte dat niet zo heel veel uit. Het maken van zo`n document was verre van eenvoudig. De tekst ervan was meestal in het engels, vaak stonden er kolommen in, waarbij de letters of getallen netjes onder elkaar moesten staan, en natuurlijk stonder er veel aparte onderdelen in vermeld, die allemaal hun eigen gecompliceerde typenummers bevatten. Je begon met goede moed. Het origineel legde je als eerste met de goede kant naar onder op het bureaublad, dan een carbonpapier, met de carbonkant naar boven en vervolgens het flinterdunne doorslagpapier. Die laatste twee bladen herhaalde je totdat het gewenste aantal copieën bereikt was.
Natuurlijk kon je niet oeverloos doorgaan en zover als ik me nu kan herinneren was een stuk of vijf wel de limiet, want dat was bij elkaar al elf velletjes. Uiteindelijk kon je dan al die bladen boven in de schrijfmachine steken. Om het hele pak langs de rol van die wagen te draaien zodat alle vellen recht boven elkaar bleven liggen vereiste de nodige handigheid, want deed je dat niet goed dan had je snel een verschil van een centimeters tussen het origineel en de laatste doorslag. Legde je het carbonpapier verkeerd om was het effect ook heel verrassend. Of je tekst stond in spiegelschrift op de achterkant van je origineel, of je had doorslagen die alleen te lezen waren als je ze met de witte kant naar je toe tegen het licht hield. Behalve dus dat je het carbonpapier de goede kant op moest leggen had het nog een vervelende onhebbelijkheid. Het was ongelofelijk smerig. Vieze vingers had je snel en zolang het bij die zwarte vingers bleef was het niet zo erg, maar natuurlijk zat die rommel in no time op je werk. Toch was dat allemaal heel simpel ten opzichte van het verwijderen van een tikfout. Daarover kan ik kort zijn. Dat ging gewoon niet en er was maar één nette oplossing. “Overnieuw beginnen”.
Jawel er bestond schrijfmachinegum. Waarom dat altijd rood was zal ik wel nooit te weten komen, want dat gaf in mijn idee nog sneller een smerige vlek dan iets dat kleurloos zou zijn. Later kwam het gum in potloodvorm wat bij kleine foutjes nog wel eens te gebruiken was. Natuurlijk was zo`n tikfout nooit alleen, want die zat ook op alle doorslagen die je achter je werk had zitten en ging je daarop zitten gummen dan bleef het echt niet bij een klein vlekje of een beetje vieze vingers. Meestal liet ik de fouten op een copie maar ongemoeid want deze waren voor intern gebruik, maar dat had weer het nadeel dat al je collega`s ongezouten op de hoogte kwamen van jouw tikcapaciteiten. Nog later kwam er typex. Eerst in kleine velletjes, waarbij je eerst de foute letter nogmaalt tikte op zo`n papiertje waardoor de foute letter met witte poeder gevuld werd. Daarna tikte je de goede letter eroverheen. Later kwam er vloeibaar typex, wat uiteindelijk nog het beste resultaat gaf, maar echt mooi werd het nooit. Ook waren beide methodes zinloos als je niet met wit papier werkte. Het uur der waarheid kwam als het document af was en je het ter ondertekening aan je baas moest presenteren. Dat was superspannend. In mijn herinnering ontaardde het tikken van een orderbevestiging voor mij dan ook in een geestelijke kwelling waarbij de spanning bij het naderen van het einde van de bladzijde hoog opliep. Het vervelende daarvan was weer dat je juist door die spanning tikfouten ging maken, waarbij ik als het ware in een visueuze cirkel belandde. Een vervelende situatie waar ik nog wel eens aan terugdenk. Gelukkig had ik ook nog ander werk want hoewel ik me achteraf leukere baantjes had kunnen bedenken, zou het zonder dat wel heel vervelend geweest zijn.
Toen ik in 1963 begon was het bedrijf me niet geheel vreemd. Door bemiddeling van een huisvriendin van mijn ouders, kon ik er in de lange vakanties gedurende mijn MMS tijd voor enkele weken aan de slag. Op die manier leerde ik Honeywell N.V., een Amerikaans bedrijf in bedrijfssysthemen, goed kennen, want ik kwam ieder jaar op een andere afdeling terecht. Toen ik er in 1963 voor vast begon was het een van de weinige bedrijven waar je een vrije zaterdag had en aangezien ik na mijn schooljaren en een jaar “Schoevers” nog steeds geen flauw benul had wat ik moest gaan doen, was ik blij met die oplossing. De leukste periode was op de afdeling “Microswitch” waar ze minuscule schakelaartjes verkochten en de vertegenwoordigers in de buitendienst kwamen terug met allerlei verhalen wat één kapotte schakelaar soms in een bedrijf konden verstoren. Hiervan herinner ik me één voorbeeld, nl bij een kippenverwerkingsbedrijf bleef de band met dode kippen rustig doordraaien en was niet te stoppen. IBM was een van de grote klanten die met hun slogan “Think” toen al baanbrekend werk deed op het gebied van computers. Ze bestonden al wel maar het verschil was dat je voor z`n ding toen een hele kamer nodig had, terwijl je hem nu op je schoot hebt.
Nu kunnen we dus tekstverwerken. Voor mij kwam het allemaal een beetje laat, hoewel ik er nu ook ten volle van profiteer. Mijn typesnelheid is in al die jaren praktisch op peil gebleven en ik kan soms mijn omgeving versteld doen staan met een demonstratie blind typen. Gelukkig hebben de programmeurs het 'qwerty' toetsenbord in ere gelaten want een verandering in de volgorde van de letters zou desastreus geweest zijn. Alleen de lees- en typische computertoetsen is even wennen. Grappig is het te denken dat ik toen onbewust heb meegewerkt aan de ontwikkeling van de computers want van microswitch naar microsoft lijkt ook maar een kleine stap.
